1. To Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας είναι ένα στρατηγικό σχέδιο που παρουσιάζει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για τη μελλοντική ανάπτυξη μιας περιοχής και ειδικότερα της υποδομής και των υπηρεσιών μεταφορών και κινητικότητας ως απάντηση στα προβλήματα κλιματικής αλλαγής και υποβάθμισης του αστικού περιβάλλοντος. Περιλαμβάνει, σχέδιο βραχυπρόθεσμης υλοποίησης της στρατηγικής, που προσδιορίζει τον χρονικό ορίζοντα υλοποίησης, κατανέμει αρμοδιότητες και επισημαίνει τους απαιτούμενους χρηματοοικονομικούς πόρους. Το Σχέδιο θα πρέπει να βασίζεται σε μια προσεκτική αξιολόγηση της τρέχουσας και της μελλοντικής απόδοσης του συστήματος αστικών μεταφορών, εξετάζοντας την υφιστάμενη κατάσταση, διαμορφώνοντας ένα επίπεδο αναφοράς έναντι του οποίου μπορεί να μετρηθεί η μελλοντική πρόοδος και καθορίζοντας στόχους απόδοσης και σχετικούς ‘ευφυείς-SMART’ στόχους για την καθοδήγηση της υλοποίησης του σχεδίου. Το Σ.Β.Α.Κ. δίνει έμφαση σε θέματα όπως δημόσια συγκοινωνία, ενεργές μετακινήσεις (περπάτημα και ποδήλατο), συνδυασμένες μεταφορές, οδική ασφάλεια, διαχείριση κυκλοφορίας και στάθμευσης, αστική εφοδιαστική αλυσίδα, διαχείριση κινητικότητας και ευφυή συστήματα μεταφορών. Προτεραιότητα δίδεται στην ανάπτυξη των δικτύων ήπιας κυκλοφορίας σε συνδυασμό με την αντίστοιχη ενίσχυση και διεύρυνση των δικτύων ελεύθερων, κοινόχρηστων – κοινωφελών δημόσιων χώρων. Στο ΣΒΑΚ συνεκτιμώνται στρατηγικά κείμενα και εθνικές πολιτικές που αφορούν, ιδίως, την ανάπτυξη των μεταφορών, την προώθηση της βιώσιμης κινητικότητας, την οδική ασφάλεια και την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς και της συνεργατικής και κυκλικής οικονομίας για τα θέματα μεταφορών.

2. Κύριος στόχος ενός ΣΒΑΚ είναι η βελτίωση της προσβασιμότητας των αστικών περιοχών με συνδυασμένες λύσεις και η παροχή υψηλής ποιότητας μεταφορών με έμφαση στο περπάτημα, το ποδήλατο και τη δημόσια συγκοινωνία. Εστιάζει περισσότερο στις ανάγκες της “λειτουργικής πόλης” και της ενδοχώρας της, αντί της δημοτικής διοικητικής περιφέρειας.

3. Το στρατηγικό αυτό σχέδιο πρέπει να παράγει ένα συγκεκριμένο όραμα για τις μεταφορές και την κινητικότητα σε μία δεδομένη περιοχή μελέτης, με σαφείς και εφαρμόσιμους στόχους και αναλυτική περιγραφή πλαισίου μέτρων, λαμβάνοντας υπόψη τις απόψεις των κατοίκων. Το όραμα αυτό μπορεί να έχει ορίζοντα 5ετίας, 10ετίας ή 20ετίας και οφείλει να παρακολουθείται και αξιολογείται διαρκώς ως προς το ποσοστό ολοκλήρωσής του.

4. Ένα ΣΒΑΚ πρέπει να περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον την ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης, τη διαμόρφωση οράματος, στόχου και σκοπού, τη διαμόρφωση συνόλου πολιτικών και μέτρων, την σαφή οριοθέτηση θέσεων ευθύνης και ρόλων και τέλος την αξιολόγηση και παρακολούθησή του.

5. Το ΣΒΑΚ αποβλέπει στη δημιουργία βιώσιμου συστήματος κινητικότητας λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω θεματικές κατηγορίες, ενώ παράλληλα εξασφαλίζει τα παρακάτω:

• ότι το σύστημα μεταφορών είναι προσιτό σε όλους,
• ότι βελτιώνεται η οδική ασφάλεια και η προστασία από εγκληματικές ενέργειες,
• ότι μειώνονται ο θόρυβος και η ατμοσφαιρική ρύπανση, οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου και η κατανάλωση ενέργειας,
• ότι βελτιώνονται η αποτελεσματικότητα και η σχέση κόστους-αποτελέσματος της μεταφοράς προσώπων και αγαθών, η ελκυστικότητα και η ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος

6. Προκειμένου να αναγνωριστεί ως ΣΒΑΚ ένα στρατηγικό σχέδιο πρέπει να λάβει υπόψη τις ακόλουθες προϋποθέσεις:

• Συμμετοχική προσέγγιση – με τη συμμετοχή πολιτών και ενδιαφερόμενων φορέων από την αρχή και σε όλη τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, στην εφαρμογή και την αξιολόγηση, στη δημιουργία τοπικών δράσεων για την αντιμετώπιση πολύπλοκων ζητημάτων σχεδιασμού και στη διασφάλιση της ισότητας των φύλων,
• Δέσμευση για βιωσιμότητα: εξισορροπώντας την κοινωνική δικαιοσύνη, την ποιότητα του περιβάλλοντος και την οικονομική ανάπτυξη,
• Ολοκληρωμένη προσέγγιση των πρακτικών και των πολιτικών μεταξύ των διαφόρων τομέων πολιτικής, μεταξύ των επιπέδων εξουσίας και μεταξύ των γειτονικών αρχών,
• Εστίαση στην επίτευξη μετρήσιμων στόχων, που προέρχονται από βραχυπρόθεσμους στόχους, ευθυγραμμισμένων με ένα όραμα για τις μεταφορές και ενσωματωμένων σε μια συνολική στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη,
• Επανεξέταση του κόστους μεταφοράς και του οφέλους, λαμβάνοντας υπόψη ευρύτερες κοινωνικές δαπάνες και οφέλη σε όλους τους τομείς της πολιτικής,
• Εφαρμογή μεθόδου, η οποία να περιλαμβάνει: 1) την ανάλυση της κατάστασης και το βασικό σενάριο, 2) τον καθορισμό του οράματος και των στόχων, 3) την επιλογή των πολιτικών και των μέτρων, 4) την ανάθεση των αρμοδιοτήτων και των πόρων, 5) τις ρυθμίσεις παρακολούθησης και αξιολόγησης.

Επίσης θα πρέπει να έχει υλοποιήσει κατ΄ ελάχιστον τα εξής: α) συγκρότηση Ομάδας Εργασίας β) ορισμό δικτύου φορέων γ) υπογραφή του συμφώνου συμμετοχής δ) δημιουργία ιστοσελίδας ε) υλοποίηση των σταδίων ανάπτυξής των οδηγιών της ΚΥΑ.

7. Φορέας εκπόνησης του ΣΒΑΚ ορίζεται ο ΟΤΑ α’ ή β’ βαθμού, που είναι αρμόδιος για την περιοχή παρέμβασης ή ο σύνδεσμος δύο ή περισσοτέρων ΟΤΑ α΄ βαθμού που συνιστάται κατά τις κείμενες διατάξεις για την κατάρτιση ενιαίου ΣΒΑΚ στην περιοχή αρμοδιότητάς τους ή τέλος, η Περιφερειακή Ένωση Δήμων (ΠΕΔ). Το έργο του φορέα εκπόνησης περιγράφεται στην ΚΥΑ οδηγιών του ΣΒΑΚ

8. Η περιοχή παρέμβασης ενός ΣΒΑΚ μπορεί να περιλαμβάνει την περιοχή μιας δημοτικής ενότητας, την αστική περιοχής ενός ΟΤΑ α’ ή β’ βαθμού, το σύνολο των διοικητών ορίων ενός ΟΤΑ α’ ή β’ βαθμού ή εάν, τεκμηριώνεται ορθά, να είναι μία μεγαλύτερη ή μικρότερη ενότητα που λειτουργεί με ενιαίο τρόπο ως προς το σύστημα μετακινήσεών της.

9. Διαδικασία έγκρισης ΣΒΑΚ: το ΣΒΑΚ εγκρίνεται από τα αρμόδια όργανα του φορέα εκπόνησης. Σε κάθε στάδιο εκπόνησης και εφόσον έχουν ολοκληρωθεί οι διαβουλευτικές διαδικασίες, το ΣΒΑΚ κοινοποιείται προς ενημέρωση και έκφραση γνώμης: α) στην αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, στις αρμόδιες υπηρεσίες των Υπουργείων Εσωτερικών, Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Υποδομών και Μεταφορών β) στα αρμόδια περιφερειακά όργανα του Κράτους που ασκούν γενική αποφασιστική αρμοδιότητα για τις υποθέσεις της περιφέρειάς τους, σε όλους τους φορείς της αυτοδιοίκησης και του ευρύτερου δημόσιου τομέα που επηρεάζονται από την υλοποίηση των μέτρων του ΣΒΑΚ ή και θα κληθούν μεταγενέστερα να εγκρίνουν κατά την κείμενη νομοθεσία τα μέτρα που προτείνονται από το ΣΒΑΚ. Σε κάθε περίπτωση, για την έγκριση του ΣΒΑΚ από τον φορέα εκπόνησης λαμβάνονται υπόψη οι απόψεις και οι γνώμες των ανωτέρω φορέων.

10. Δημιουργείται μητρώο πιστοποιημένων αξιολογητών για τον έλεγχο της πληρότητας και τη διασφάλιση της υψηλής ποιότητας του τελικού παραδοτέου ΣΒΑΚ. Η διασφάλιση περιλαμβάνει ότι έχουν ακολουθηθεί οι οδηγίες εκπόνησης των ΣΒΑΚ, καθώς και ότι έχουν ληφθεί επαρκώς υπόψη οι απόψεις των βασικών εμπλεκόμενων φορέων στο τελικό έγγραφο.

11. Αναθεώρηση ΣΒΑΚ: το ΣΒΑΚ αναθεωρείται κάθε πέντε (5) έτη και όχι αργότερα από την πάροδο δεκαετίας. Εφόσον προκύψουν νέα δεδομένα και εξελίξεις δίνεται η δυνατότητα να τροποποιείται και σημειακά. Η διαδικασία αναθεώρησης ακολουθεί όσα ορίζονται στο παρόν άρθρο για την έγκρισή του.

12. Το σχέδιο δράσης του ΣΒΑΚ ενσωματώνεται στις επιμέρους τομεακές πολιτικές των ΟΤΑ. Αν για την υλοποίηση προτεινόμενων μέτρων παρέμβασης απαιτούνται αλλαγές θεσμοθετημένων χωρικών ρυθμίσεων, η υλοποίηση των μέτρων του ΣΒΑΚ που είναι ανεξάρτητα από αυτές δεν παρεμποδίζεται.

13. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Υποδομών και Μεταφορών, καθώς και των κατά περίπτωση αρμόδιων υπουργών, που εκδίδεται μέσα σε τέσσερις μήνες από την έναρξη ισχύος του παρόντος, καθορίζονται το κατευθυντήριο πλαίσιο οδηγιών και εξειδικεύονται οι διαδικασίες έγκρισης, παρακολούθησης και αναθεώρησης του ΣΒΑΚ, ορίζονται οι προθεσμίες για την έκφραση γνώμης των αρμοδίων υπηρεσιών επί του ΣΒΑΚ και καθορίζονται οι προϋποθέσεις για το μητρώο πιστοποιημένων αξιολογητών.

14. Κατά την πρώτη εφαρμογή του παρόντος οι φορείς εκπόνησης που έχουν ήδη προκηρύξει ή αναθέσει σε τρίτους, με κάθε πρόσφορο και νόμιμο τρόπο, την εκπόνηση μελετών ή την παροχή υπηρεσιών για την κατάρτιση του ΣΒΑΚ, και δεν έχουν ολοκληρωθεί, υποχρεούνται να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις του παρόντος νόμου.

15. Από την έναρξη ισχύος του παρόντος, τα μέτρα που προτείνονται σε ολοκληρωμένα ΣΒΑΚ λαμβάνονται υπόψη και ενσωματώνονται από τα διάφορα χωρικά εργαλεία που αναπτύσσονται για την περιοχή παρέμβασής τους.

16. Με τη θεσμοθέτηση των ΣΒΑΚ η κινητικότητα στην πόλη αποκτά νέα χαρακτηριστικά που ενθαρρύνουν την εντονότερη χρήση της δημόσιας συγκοινωνίας, του περπατήματος και του ποδηλάτου και άλλων εναλλακτικών κοινόχρηστων μέσων ή τρόπων μετακίνησης. Παράλληλα, εισάγονται νέες τεχνολογίες και ευφυή συστήματα εξοπλισμού του οδικού χώρου, καθώς και νέου τύπου υποδομές. Ο σημερινός μετακινούμενος θα πρέπει να γνωρίζει τη λειτουργία τους και επομένως χρειάζεται να εκπαιδευτεί κατάλληλα. Η εκπαίδευση αυτή θα πρέπει να εμπλουτίσει το περιεχόμενο της ύλης και των δεξιοτήτων που απαιτούνται σήμερα για τη χορήγηση άδειας οδήγησης. Με Υ.Α. καθορίζεται το περιεχόμενο της εκπαίδευσης των εκπαιδευτών οδήγησης και του εκπαιδευτικού υλικού, τόσο για τους εκπαιδευτές όσο και για τους εκπαιδευόμενους, καθώς και οι συμπληρωματικές δεξιότητες που θα αξιολογούνται για την απόκτηση του νέου τύπου διπλώματος οδήγησης που θα ισχύσει από το 2020.

Για τη Μονάδα Βιώσιμης Κινητικότητας του ΕΜΠ

Δρ. Θάνος Βλαστός

Δρ. Ευθύμιος Μπακογιάννης