Παρουσιάζουμε μέτρα που κάνουν καλύτερες τις πόλεις και τους δρόμους μας….

Που αναδεικνύουν την ανθρώπινη διάσταση των πόλεών μας.

Μέτρα βιώσιμης κινητικότητας. 

 

Εμπνεόμαστε από το ΑΒΒΑΤ.org και σκεφτόμαστε «a block at a time»…, μικρές πινελιές μέσα στην πόλη με μεγάλη κοινωνική αξία, επεμβάσεις με σκοπό να βγάλουμε τους ανθρώπους στο δρόμο και να αναδείξουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ελληνικών πόλεων. Να μετατρέψουμε την πυκνή δόμηση σε πολεοδομική ταυτότητα και ιδιαιτερότητα με ελκυστικά κοινωνικά χαρακτηριστικά.

Οι ελληνικές πόλεις αποτελούν απεικόνιση στο χώρο της κοινωνικής εξέλιξης στην Ελλάδα μεταπολεμικά. Το όνειρο της απομάκρυνσης από τις δυσκολίες της αγροτικής ζωής, για ευημερία μέσα από καλύτερες συνθήκες ζωής και εργασίας σε ένα σύγχρονο αστικό κέντρο, το όνειρο για την απόκτηση ενός σύγχρονου, μοντέρνου διαμερίσματος, η επιθυμία για μέγιστη αξιοποίηση της γη για δόμηση, αποτέλεσαν τα δομικά υλικά για τη σύγχρονη, συχνά ασφυκτική, πολεοδομική πραγματικότητα. Τα πολεοδομικά «λάθη» του παρελθόντος αποτελούν ωστόσο την ταυτότητά μας και πρέπει να συμβιβαστούμε με αυτά, να τα αξιοποιήσουμε με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας ζωής μας. Η ιδιαιτερότητά μας μπορεί να γίνει το ταλέντο μας, ώστε να επιβιώσουμε στο διεθνή ανταγωνισμό των πόλεων αλλά και να επιβιώσουμε στο αστικό περιβάλλον που σήμερα ασφυκτιά από την κλιματική απορρύθμιση.

Διεθνώς οι πολεοδόμοι στρέφονται προς την πυκνή δόμηση. Έχει βρεθεί ότι ευνοεί την πυκνή χωροθέτηση καταστημάτων και υπηρεσιών, αφού σε μία μικρή ακτίνα γύρω από κάθε μικρή επιχειρηματική δραστηριότητα συγκεντρώνεται το ελάχιστο μέγεθος ανθρώπων που επιτρέπουν τη βιωσιμότητά της. Η πυκνή χωροθέτηση καταστημάτων ενισχύει το περπάτημα και το ποδήλατο, αφού σε απόσταση περπατήματος μπορεί να βρει κανείς όλα τα αναγκαία. Το περπάτημα και το ποδήλατο, η ανθρώπινη παρουσία στο δρόμο, προσφέρουν ζωντάνια στο δημόσιο χώρο της πόλης, αποτελούν τη βάση των σύγχρονων πολιτικών για το δημόσιο χώρο. Η θεωρία της ανθρώπινης παρουσίας στις πυκνές πόλεις δεν επιβεβαιώνεται στους υποβαθμισμένους δρόμους που είναι κατειλημμένοι από την πυκνή στάθμευση, επιβεβαιώνεται όμως πανηγυρικά, όπου έχουν γίνει επεμβάσεις. Όπου απομακρύνεται το αυτοκίνητο, ο χώρος γεμίζει ανθρώπινη παρουσία. Σήμερα δηλαδή στραγγαλίζουμε την κοινωνικότητα των πόλεών μας, όταν επιτρέπουμε στα αυτοκίνητα να καταλάβουν και να υποβαθμίσουν τους δρόμους. Τα μέτρα βιώσιμης κινητικότητας έχουν σκοπό να κάνουν τις ελληνικές πόλεις ζωντανές, όπως παραδοσιακά ήταν, να αναδείξουν τις ιδιαιτερότητές τους, ώστε να αποτελούν πολεοδομικά παραδείγματα.

Στο άρθρο αυτό θα ασχοληθούμε με τους παιζώ-δρομους. Όχι, δεν πρόκειται για ορθογραφικό λάθος, θα μιλήσουμε για δρόμους, οι οποίοι αποτελούν υποδομή για να παίζουμε.

Σκοπός τους είναι να αποκαταστήσουν μία κοινωνική αδικία: την εκδίωξη των παιδιών από το δρόμο της πόλης. Σήμερα ο δημόσιος χώρος της πόλης αποτελεί έναν χώρο που δεν προσφέρεται για παιχνίδι. Οι ιδιοκτήτες των πυκνοσταθμευμένων οχημάτων στις πυκνές μας πόλεις έχουν μετατρέψει το δημόσιο χώρο σε ιδιωτικό, απαιτούν από τα παιδιά να σέβονται την ιδιοκτησία τους και να μην παίζουν κοντά στα αυτοκίνητα, οι οδηγοί, αλλά και η νομοθεσία (ΚΟΚ) χαρακτηρίζει το χώρο της ασφάλτου ως χώρο για την κίνηση των αυτοκινήτων, οπότε το παιχνίδι εκεί χαρακτηρίζεται ως παράνομο και κατά συνέπεια αντικοινωνικό. Οι δρόμοι που έχουν χαρακτηριστεί ως ήπιας κυκλοφορίας, στους οποίους το παιχνίδι των παιδιών είναι νόμιμο, είναι ελάχιστοι. Οι γονείς, ανήσυχοι για την ασφάλεια των παιδιών τους τα αποθαρρύνουν να βγαίνουν να παίξουν, προτιμούν να τα βλέπουν να χάνονται στην αντικοινωνική, εικονική πραγματικότητα των ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Μοναδική διέξοδος των παιδιών οι πλατείες και οι παιδικές χαρές που και αυτές είναι περιορισμένες, αφού η πολιτική κατεύθυνση διαχρονικά ήταν να χρησιμοποιείται η πολεοδομία ως όχημα απόδοσης υπεραξίας στα ακίνητα παρά για να γίνονται απαλλοτριώσεις για δημιουργία πλατειών και παιδικών χαρών. Οι ελληνικές πόλεις σήμερα έχουν στρέψει την πλάτη τους στα παιδιά, δηλαδή στο μέλλον, μεγαλώνουν και εκπαιδεύουν ανθρώπους χωρίς επαφή με το δημόσιο χώρο, που αποτελεί το μεγαλύτερο σχολείο της πόλης, οικοδομούν πολίτες χωρίς δεσμούς με τον τόπο τους, δηλαδή χωρίς ενδιαφέρον για τα κοινά.

Ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι η καθιστική ζωή επιδρά στη νοητική, ψυχική και τελικά σωματική υγεία των παιδιών και η έλλειψη παιχνιδιού και σωματικής άσκησης στις σύγχρονες πόλεις αποτελεί ιδιαίτερα επιβαρυντικό παράγοντα για τη σωστή σωματική, νοητική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών.

Τι είναι οι “παιζώ-δρομοι”;

Ενώ οι δρόμοι ήπιας κυκλοφορίας, νομιμοποιούν την παρουσία των παιδιών στους δρόμους, οι παιζώ-δρομοι αποτελούν ένα πολύ αποτελεσματικότερο μέτρο για την επιστροφή των παιδιών στο δημόσιο χώρο: θεσμοθετούν την (σχεδόν) αποκλειστική χρήση των δρόμων από τα παιδιά. Ό,τι είναι οι ποδηλατόδρομοι για τους ποδηλάτες και οι πεζόδρομοι για τους πεζούς είναι και οι παιζώ-δρομοι για τα παιδιά. Το μέτρο της θεσμοθέτησης δρόμων αποκλειστικά για παιχνίδι αποκαθιστά την ισορροπία και τα παιδιά επανακατακτούν τμήματα της πόλης.

“παιζώ-δρομοι” στους δρόμους μπροστά από τα σχολεία;

Ιδανική περίπτωση εφαρμογής αυτού του τύπου των νέων…δρόμων είναι οι δρόμοι που βρίσκονται σε επαφή με τις σχολικές εγκαταστάσεις, οι δρόμοι δηλαδή μπροστά από τα σχολεία των παιδιών, ο δρόμος που είναι η πόρτα του σχολείου κάνοντας έτσι την υποδομή αυτή μία.. προέκταση της σχολικής αυλής, ένα χώρο εκδηλώσεων και παιχνιδιού.

“παιζώ-δρομοι” και πρωτοβουλίες πολιτών

Ένα ενδιαφέρον χαρακτηριστικό του μέτρου αυτού είναι ότι προϋποθέτει την ενεργοποίηση και το ενδιαφέρον των κατοίκων της γειτονιάς για την εφαρμογή του. Πρόκειται λοιπόν για ένα μέτρα «από τα κάτω προς τα πάνω», δηλαδή πρώτα οργανώνονται, συζητούν, αποφασίζουν οι κάτοικοι και στη συνέχεια ο δήμος δίνει τη σχετική άδεια. Στη Μεγάλη Βρετανία οι αποφάσεις για τη θεσμοθέτηση τέτοιων δρόμων (play – streets) γίνονται κατόπιν πρωτοβουλιών των κατοίκων ενός δρόμου, οι οποίοι απευθύνονται στο δήμο και εξασφαλίζουν την έγκριση της πρωτοβουλίας. Κατόπιν της έγκρισης του δήμου οι κάτοικοι κλείνουν το δρόμο κάποιες ώρες και κάποιες ημέρες για τα αυτοκίνητα και το διαθέτουν αποκλειστικά για το παιχνίδι των παιδιών.

Δεν έχει θεσμοθετηθεί κανένας παιζώ-δρομος στην Ελλάδα μέχρι στιγμής, ούτε καν στους δρόμους που είναι σε επαφή με σχολικά συγκροτήματα. Η θεσμοθέτηση ενός τέτοιου δρόμου μπορεί να βασιστεί στο άρθρο 52 του ΚΟΚ (Ν.2696/1999), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει:

«Μέτρα που αφορούν στη ρύθμιση της κυκλοφορίας, όπως στον καθορισμό των μονόδρομων,  ποδηλατοδρόμων και κατευθύνσεων της κυκλοφορίας, στην προτεραιότητα οδών, στην αλλαγή  της διατομής του οδοστρώματος ή της οδού, στην εγκατάσταση και λειτουργία φωτεινής  σηματοδότησης, στον προσδιορισμό και τη λειτουργία των χώρων στάθμευσης οχημάτων σε  κοινόχρηστους χώρους και γενικά στον καθορισμό χώρων στάθμευσης και στην επιβολή  περιορισμών ή απαγορεύσεων κυκλοφορίας ή στάθμευσης, λαμβάνονται με αποφάσεις του  Περιφερειακού ή Δημοτικού Συμβουλίου στο οδικό δίκτυο αρμοδιότητάς τους, με βάση μελέτες  που έχουν εκπονηθεί από ή για λογαριασμό των αρμοδίων Τεχνικών Υπηρεσιών τους. Οι αποφάσεις  αυτές εγκρίνονται από τον Γενικό Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης.»

διαδικασία

Κατά συνέπεια απαιτείται αίτημα κατοίκων ή σχολείου, μελέτη από την Τεχνική Υπηρεσία του δήμου, απόφαση Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, απόφαση δημοτικού συμβουλίου και έγκριση του Γενικού Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης.

Όπως διαπιστώνεται από την εφαρμογή του μέτρου στο εξωτερικό ωφελούμενοι δεν είναι μόνο τα παιδιά. Κάθε παιζώ-δρομος μετατρέπεται σε τοπικό κέντρο της γειτονιάς, όπου παιδιά και γονείς βρίσκονται, δένονται μεταξύ τους, αποκτούν ενδιαφέρον για τη γειτονιά τους και τους ανθρώπους που την αποτελούν. Ο παιζώ-δρομος αποτελεί το μέσο για την αναβίωση της γειτονιάς στις απρόσωπες από την κυριαρχία του αυτοκινήτου πόλεις. Δίνει κοινωνική ένεση στις πόλεις, η οποία απειλείται από την διάδοση της τηλεζωής (τηλεργασία, τηλεαγορά, τηλεόραση, διαδίκτυο).

Είναι ένα μέτρο που προϋποθέτει περισσότερο «κοινωνική μηχανική» παρά εξειδικευμένες τεχνικές μελέτες. Προϋποθέτει ανθρώπους με ενδιαφέρον για την αλλαγή του τοπικού περιβάλλοντός του, για τα κοινά, για την αλλαγή της ζωής τους, ανθρώπους ικανούς να εμπνεύσουν και να ενεργοποιήσουν άλλους ανθρώπους. Η τεχνική μελέτη περιορίζεται στην τοποθέτηση της σήμανσης και στα πιθανά συμπληρωματικά στοιχεία για την οριοθέτησή της και τη διαχείριση της κυκλοφορίας στην ευρύτερη περιοχή.

ενδεικτικό κόστος

Το κόστος της διαμόρφωσης περιλαμβάνει κυρίως εργατοώρες για την ενεργοποίηση, πληροφόρηση και αποδοχή του μέτρου από τη γειτονιά. Τα υλικά που απαιτούνται για τη σήμανση και το κλείσιμο του δρόμου κυμαίνονται  από 100 έως 300 €. Το κόστος μπορεί να αυξάνεται σε συσχέτιση με τον αστικό εξοπλισμό που θα τοποθετηθεί.

βασικά χαρακτηριστικά:

• βελτιώνει τη διάσχιση πεζών – ΝΑΙ
• βελτιώνει την ορατότητα των οδηγών -ΟΧΙ
• μειώνει την ταχύτητα –ΝΑΙ
• βελτιώνει το καθεστώς στάθμευσης – ΝΑΙ
• βελτιώνει την κυκλοφορία των ΜΜΜ -ΟΧΙ
• μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε τοπικές οδούς –ΝΑΙ
• μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συλλεκτήριες -υπό συνθήκες NAI
• μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε κύριες αρτηρίες -ΟΧΙ
• μειώνει το θόρυβο – ΝΑΙ
• μειώνει τη ρύπανση – ΝΑΙ
• μειώνει τον κυκλοφοριακό φόρτο – ΝΑΙ
• μειώνει τις καθυστερήσεις – ΟΧΙ
• βοηθά τους ποδηλάτες – ΝΑΙ
• μειώνει την κυκλοφορία φορτηγών και μοτοσυκλετιστών – υπό συνθήκες ΝΑΙ

οφέλη:

• βοηθά στη σωστή σωματική, νοητική, συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών και στην εκπαίδευσή τους για τη γειτονιά τους και το δημόσιο χώρο ευρύτερα
• ενισχύει τη συνεργασία μεταξύ γειτόνων και τους ενεργοποιεί για την αναβάθμιση της γειτονιάς τους
• δημιουργεί κοινωνικές κοιτίδες, τοπικά κέντρα γειτονιάς
• ενισχύει την ασφάλεια πεζών και ευάλωτων χρηστών
• αναβαθμίζει το αστικό περιβάλλον
• φθηνή (σχεδόν δωρεάν) επέμβαση

μειονεκτήματα:

• γραφειοκρατία, έλλειψη ξεκάθαρου θεσμικού πλαισίου για την έγκρισή της
• προϋποθέτει τη συναίνεση πολλών κατοίκων
• αυξάνει το χρόνο ανταπόκρισης τον οχημάτων έκτακτης ανάγκης

 

μην ξεχνάτε: Μπορείτε να μας προτείνετε και εσείς ποια παρέμβαση θέλετε να περιγράψουμε και να προβληματιστούμε μαζί.

Στείλτε mail στο smuntua@gmail.com ή επικοινωνήστε μαζί μας στο fb της Μονάδας μας @SMUntua